در حال حاضر اینترنت فقط بستر دسترسی نیست بلکه بستری برای تجارت کالا و خدمات است و اکنون اگر برای اینترنت مشکلی به وجود آید، زیان کسب وکارهای اینترنتی بسیار زیاد خواهد بود. در واقع به دلیل ساختار پر ریسک کسب و کار در ایران و نیاز بخش زیادی از جامعه به درآمد جانبی در کنار شغل اصلی و همچنین عدم وجود شغل برای بخش زیادی از زنان خانه دار، تلگرام به پایگاهی برای کسب و کارهای کوچک تبدیل شده است.
در خصوص ضرورتهای کسب و کار باید به دو نکته امنیت و تبادل اطلاعات اشاره داشت. به طوری که ضرورت مهم فعالیت در حوزه کسب و کار، اطمینان از امنیت فضای تبادل اطلاعات چه مجازی و چه غیرمجازی است. اگر در فضای امن تبادل اطلاعات صورت نگیرد امکان ایجاد فعالیت اقتصادی وجود ندارد. از طرفی ضرورت انجام کسب و کارهای امروزی بهره‌گیری از فناوری های روز است بنابراین نمی توان در فضای کسب و کار خود محدودیت داشته باشیم.
فضای مجازی به همان میزان که امکان سرعت، شفافیت و تبادل سریع اطلاعات را می دهد به همان اندازه نیز امکان بررسی و ارزیابی را برای رعایت شئونات اجتماعی و مذهبی را می دهد. در فضای واقعی بسیاری از اعمال خلاف شئونات اتفاق می افتد که امکان بررسی آن بسیار پیچیده و مشکل است اما در فضای مجازی این کنترل بهتر و ساده تر صورت می گیرد.
امروزه در تلگرام می توان انبوه کانال های تجاری را مشاهده کرد که به معرفی و فروش محصولات یا خدمات می پردازند و بخش عمده آنها توسط افرادی مدیریت می شوند که به تلگرام به عنوان منبع اصلی کسب درآمد خود نگاه می کنند. صنایع دستی، پوشاک و مواد خوراکی تنها بخشی از کالاهای قابل عرضه توسط این کسب و کارهای کوچک هستند و در بخش خدمات نیز می توان مشاغلی مانند مشاوره و آموزش، تعمیرات ، آرایشگری و … را مثال زد.
در نگاه مثبت به تلگرام و تاسف از قطعی این پیام رسان باید به نکته‌اي مهم اشاره کرد و آن اینکه بیشتر کسانی که این بازار بزرگ را مدیریت می‌کنند، از قشر جوان جامعه هستند که با ایده‌های نو،خلاقیت و تخصص خود و با سرمایه خیلی کم، این کسب و کارهای مجازی را به وجود آورده و خود را از جامعه بیکاران خارج کرده‌اند.
با اين وجود، ادامه محدودیت در فضای اینترنت موجب افزايش درصد بیکاری، ناامیدی و سرخوردگی جوانان می‌شود و به نارضایتی عمومی نيز دامن مي‌زند. یکی دیگر از آسیب‌های این محدودیت، از بین رفتن اعتماد اجتماعي است. از طرفي اگر در آینده افرادی بخواهند چنین سرمایه‌گذاری داشته باشند، به دليل سابقه کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران، از سرمایه‌گذاری خود منصرف خواهند شد و شايد به فكر سرمايه‌گذاري در خارج از كشور بيافتند و به خوبی در جامعه شاهد این مسئله هستیم که افراد با انگيزه و سرمايه‌داري كه تصميم گرفتند به دليل فضاي مكدر و ناامن اقتصادي، سرمايه و استعداد خود را به خارج از مرزها منتقل كنند. اين موضوع در وضعيت فعلي ايران با درصد بیکاری بالا خطري بزرگ محسوب مي‌شود.
همچنین یکی از نکات مهم اقتصادی در این فضای کسب و کار آن است که اطلاع رسانی های این چنینی علاوه بر کاهش هزینه‌های تماس تلفنی، پیامک، فکس و … موجب صرفه‌جویی در زمان می شود، و فیلترینگ تلگرام راه‌های تبلیغات کسب و کار ها و استارت‌آپ ها را تا اندازه ای محدود کرده و در حوزه تجارت الکترونیک نیز آسیب های بسیاری وارد می‌کند، به عنوان مثال برخی از استارت‌آپ‌های فعال کل فروش و اطلاع رسانی خود را براساس تلگرام انجام می دهند. با این محدودیت شاید هنوز مخاطبان اصلی خود را داشته باشند اما در جذب مخاطبان و بازارهای جدید دچار مشکل شده اند. چرا که امروزه بسیاری از استارت‌آپ های جدید دیگر به روش سنتی، تبلیغات ندارند بنابراین فیلترینگ و کاهش سرعت اینترنت بر فروش آنها تاثیر منفی خواهد گذاشت. فیلترینگ فضای مجازی موجب افزایش هزینه های تبلیغات می شود.
از نگاهی دیگر نیز می‌توان اذعان داشت ، تلگرام باعث ایجاد هزاران شغل کاذب و بدون مجوز شده و کسب و کار هزاران شغل مجوز دار را کساد کرده و حتی برخی در تلگرام بدون هیچ مجوزی و با زیر پا گذاشتن قانون، اقدام به فروش کالاهای قاچاق در حوزه دارو و پزشکی، و هزاران کالای غیر مجاز در حوزه های دیگر کرده بودند و با ایجاد حتی فروشگاه های غیر مجاز نظم بازار را برهم زده و باعث کسادی و رقابتی ناسالم و ضربه به کسبه و موسسات و شرکتهای تجاری و حتی تعطیلی آنهایی شده اند که دارای مجوزهای لازم بوده و مالیات و عوارض مربوطه را پرداخت می کردند و همچنین خود این مراکز اقتصادی مجوز دار بسیاری از افراد را به کار گرفته و اشتغال ایجاد کرده اند که با ادامه این روند مجبور به ریزش نیرو خواهند شد، که توجه به این نکات بسیار حائز اهمیت است .
در واقع در نگاهی عامیانه و نقد روبنایی از تلگرام می توان به طور کلی بیان داشت که تلگرام برای یک عده خوب هست که نه مجوز دارند نه مغازه نه شرکت و شروع کرده اند به فروش کالاهای قاچاق و غیر مجاز و مانند ویروس رقابت نابرابری را با بنگاه های اقتصادی شروع کرده اند، که نتیجه آن بزودی تعطیلی شرکت های و کسبه و بیکاری نیروهای آن خواهد بود.
اما باید کاملا روشن بینانه و آگاهانه در مسیر تجارت و کسب و کار گام برداشت. همیشه مشاوران تجارت آنلاین توصیه کرده‌اند که به هیچ عنوان کسب و کار و سرمایه خود را فقط بر روی شبکه اجتماعی چه داخلی چه خارجی نگذارید بلکه از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ترویج‌دهنده و مکانی جهت تعامل دو طرفه کاربران سایت‌تان استفاده کنید. اگر وب‌سایت داشته باشید هر شبکه‌ای فیلتر بشود و یا افراد زیادی بعد از مدتی از آن کوچ کنند، کوچکترین تغییری در درآمد و پایداری کسب و کارتان نخواهید داشت. بنابراین یادمان باشد تنه اصلی درخت کسب و کار وب‌سایت شماست و شبکه‌های اجتماعی شاخه‌ای از این درخت هستند.
دکتر مجتبی پیرزاد
کارشناس ارشد کسب وکار و کارآفرینی
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد
