چشم امید استارتاپ‌ها به سرمایه‌گذاران

ام بی ای نیوز: کسب و کارها و استارتاپ‌ها روزهای سختی را پس از شیوع ویروس کرونا می‌گذرانند. استارتاپ‌هایی که امید به سرمایه گذاری‌ها تازه دارد و عنوان می‌کنند که اگر اجازه ورود به بورس را داشته باشند، روزهای بهتری را سپری خواهند کرد. با دکتر حمیدرضا قاضی مقدم مدیریت واحد موبایل شرکت سامانه‌های یکپارچه سیمرغ تجارت به گفته نشسته‌ایم تا تاثیرات کرونا را برکسب وکار بخصوص استارتاپ‌ها را بررسی کنیم.کرونا دوران سختی برای کسب ‌و کارها رقم زده است. اکوسیستم استارت‌آپی هم به عنوان بخشی از بدنه اقتصاد دچار مشکلات عدیده‌ای شده است. برخی از کارشناسان از این دوران با عنوان دوران بحرانی یاد می‌کنند، شما چه تحلیلی از این وضعیت دارید و این ریسک سیستماتیکی که متوجه کسب‌وکار شده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟واقعیت موضوع این است که فضای کسب ‏و‏ کار استارتاپی و البته در سطحی کلان‏تر، فضای کسب ‏و کار کشور برای تحمل چنین بحرانی آماده نبوده و البته این موضوع فقط محدود به ایران نمی‏شود. هرچند همواره در کنار عوامل تحت کنترل کسب ‏و کارها، عوامل متعددی می‏توان برشمرد که در هر یک از حوزه ‏های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، فرهنگی، قانونی و نظایر آن بر سرنوشت کسب‏وکارها اثرگذارند و البته امکان کنترل آنها وجود ندارد.به واقع، با توجه به فراوانی وقوع عوامل اقتصادی نظیر نوسانات و افزایش قیمت ارز، تحریم و مسائل سیاسی پیرامون آن، شاید آمادگی کسب‏ و ‏کارها و البته استارتاپ‏ها برای تحمل تغییراتی از این جنس بیشتر بود. ولی شیوع این ویروس و همه‏ گیری آن در این سطح گسترده از جمله مواردی بود که همه کسب‏ و ‏کارها و طبیعتاً استارتاپ‏ها را غافلگیر کرد و بسیاری از کسب‏و‏کارهای نوپا و حتی کسب‏وکارهای دیرپای فاقد پشتوانه مالی مناسب را زمین‏گیر کرد.در نهایت امر، اینطور می‏توان ارزیابی کرد که هرچند به کرات به کسب‏ و کارها توصیه می‎شود که در رابطه با کسب‏ و کار خود دائماً نسبت به پایش و رصد اتفاقات محیط بیرونی و داخلی حساس باشند، شاید این مساله آن طور که باید و شاید جدی گرفته نمی‏شود و همچنان که در این نمونه خاص نیز شاهدیم، علاج واقعه به بعد از وقوع آن موکول می‏شود.بهنظرتان چه استارت‌آپی ‌هایی از زیر فشار این شیوع عالم گیر و این ریسک‌ سیستماتیکی که به آن دچار شده‌اند، زنده بیرون می‌آیند و می‌توانند دوباره در مسیر رشد قرار بگیرند؟ قبل از پاسخ به این سوال اجازه بدهید نوع تاثیرات شیوع ویروس بر کسب ‏و کارها را با هم در قالب یک طبقه ‏بندی کلی مرور کنیم. بر اساس این طبقه ‏بندی کلی، کسب‏ و کارها از حیث میزان آسیب و تغییرات تقاضای ناشی از شیوع کرونا برای محصولات و خدماتشان در یکی از چند دسته زیر جای می‏گیرند:۱. کسب ‏و کارهایی که شیوع ویروس سبب از بین رفتن تقاضا برای محصولات و خدماتشان گردید. مثلاً کسب ‏و کارها و استارتاپ‏های مرتبط با حوزه سینما و تئاتر، باشگاه‏های ورزشی، رستوران‏ها و نظایر آن در این دسته جای می‏گیرند. این نوع کسب ‏و کارها به سبب محرومیت از جریان ورودی درآمدِ ناشی از افت شدید عرضه محصولات و خدماتشان، آسیب زیادی را متحمل شدند.۲. کسب و کارهایی که شیوع ویروس، سبب از بین رفتن تقاضا برای محصولات و خدماتشان نشد، ولی باعث شد دریافت این محصولات و خدمات از سوی مشتریان به زمان دیگری موکول شود. به عنوان نمونه‏ای از این کسب ‏و کارها می‏توان به سفرهای تفریحی و گردشگری، خدمات در محل مثل خدمات تعمیر و نظافت منزل و لوازم منزل، حضوری دریافت خدمات از دفاتر پیشخوان دولت، پلیس +۱۰ و نظایر آن اشاره کرد. این نوع کسب‏ و کارها در نهایت، پاسخگوی تقاضای انباشته مشتریان خواهند بود، ولی جریان و ورودی نقدینگی آنها در دوره شیوع به شدت آسیب دیده است و برای ترمیم آن، به گذشت زمان و تقویت قوای عملیاتی برای پاسخگویی به تقاضای انباشته نیاز است.۳. کسب‏ و کارهایی که شیوع ویروس کرونا بر روی آنها تاثیر منفی داشته ولی به سبب نسبتاً ضروری بودن محصولات و خدماتشان، این آسیب برای کسب‏ وکارها فلج کننده نبود. مشخصاً تاکسی‏های اینترنتی را می‏توان به عنوان نمونه ‏ای از این نوع کسب‏ و کارها در نظر گرفت که در ابتدای شیوع تحت تاثیر منفی قرار گرفتند ولی به تدریج میزان تقاضا برای خدماتشان به حالت عادی نزدیک شد.۴. کسب و کارهایی که شیوع ویروس کرونا بر روی آنها تاثیرات مثبتی را به همراه داشته و وقوع این اتفاق، ناخواسته برای رشد کسب ‏و کار و تحقق و حتی افزایش شاخص های کسب و کاریشان تاثیرات بسزایی را داشته است. به عنوان نمونه ‏ای از کسب‏ و کارهای این حوزه می‏توان به فروشگاه‏های آنلاین برای خرید اینترنتی، بازی و خدمات تفریح و سرگرمی در محل کاربر و پلتفرم‏های نمایش فیلم و ویدئو مثل آپارات، فیلیمو و نظایر آن، کسب ‏و کارهای مرتبط با حوزه خدمات پزشکی آنلاین مثل پزشکت، سوپرمارکت‏‏های آنلاین، خدمات برگزاری جلسات آنلاین و نظایر آن اشاره کرد که شیوع این ویروس، انگیزه زیادی را برای سوق دادن کاربران بالقوه به سمت استفاده از این سرویس‏ها و تبدیل آنها به کاربران بالفعل ایجاد نمود.برگردیم به پاسخ سوال شما. در این بین، مشخصاً کسب ‏و کارهای دسته چهارم، از محل وقوع این شیوع، بیشترین بهره ‏برداری را داشته و در صورت استفاده درست از این فرصت، سکوی پرتاب جذابی برای کسب و کار در اختیار داشته ‏اند. کسب ‏و کارهای دسته سوم، بواسطه وقوع این جریان، کمی تنزل عملکرد داشته ‏اند ولی جبران این عقب ‏ماندگی با تحمل زحمت و تلاش بیشتر چندان دور از ذهن نیست. کسب‏ و کارهای دسته دوم، با مدیریت مناسب نقدینگی و عملیات، می‏توانستند با کاهش هزینه‏ های غیرضروری و حفظ سطح سرویس متناسب با سطح تقاضای کاهش ‏یافته، از هزینه‏ های عملیاتی کاسته و اکنون و به تدریج با رفع مساله، مجدداً به تقویت قوای عملیاتی بازگردند و به این ترتیب با پاسخگویی تقاضاهای معوقه، جریان درآمدی را ترمیم کنند.اما در این میان، بیشترین آسیب معطوف به کسب ‏و کارهای گروه نخست است که نه جریان درآمدی مناسبی داشته‏ اند و نه تقاضای محصولات و خدماتشان تعویق یافته که بتوانند با گذر زمان و بهبود اوضاع، از محل پاسخگویی به آن به ترمیم بپردازند. این کسب ‏و کارها در صورت عدم برخورداری از پشتوانه مناسب مالی برای گذر از بحران، با ریسک جدی شکست و حذف از فضای کسب‏وکار مواجه‏اند.استارت‌آپی ‌هایی که رشد کردند نگاهشان به سرمایه گذاران است، ما در سال ۹۷ و ۹۸ هم شاهد کاهش سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارت‌آپی ایران بودیم. این درحالی است که برخی از کارشناسان معتقدند، در سال ۹۹، سرمایه‌گذاران تازه‌نفسی وارد اکوسیستم می‌شوند و ما شاهد سرمایه‌گذاری‌های تازه‌ای روی استارت‌آپ‌های نوظهور خواهیم بود. شما چه تحلیلی از وضعیت سرمایه‌گذاری در دوران پساکرونا در اکوسیستم استارت‌آپی ایران دارید؟اگر بخواهیم جریان کلی فضای کسب‏ و کار را ارزیابی کنیم، مجموعه عوامل حاکی از ناپایدار بودن فضای سرمایه‏ گذاری و چرخش مداوم سرمایه‏ ی سرمایه‏ گذاران خرد و متوسط به سمت بازارهای مختلف سرمایه (بورس، ارز، طلا و سکه و نظایر آن) است. از طرف دیگر، سرمایه‏ گذاران کلان نیز بواسطه مخاطره ‏آمیز بودن بازار مالی در سال جاری، با احتیاط بیشتری اقدام به سرمایه ‏گذاری خواهند کرد و احتمالاً بخشی از سرمایه در اختیار نیز مصروف رفع آسیب‏های وارده به کسب ‏و کارهای سبد سرمایه ‏گذاری ایشان می‏گردد. به این ترتیب، تصور این است که از حجم سرمایه‏گذاری جدیدِ سرمایه‏ گذاران بر روی استارتاپ‏ها در سال جاری (در مقایسه با سال گذشته) کاسته شود و همان مقدار سرمایه‏ گذاری مورد نظر هم روی کسب ‏و کارهایی انجام بگیرد که ضمن برخورداری از جذابیت مالی بیشتر (در مقایسه با حالت قبل)، از ریسک شکست پایین‏تر و احتمال موفقیت بالاتری برخوردارند. به بیان دیگر و برخلاف روال چند سال اخیر، انتظار می‏رود با توجه به ریسک‏های موجود در حوزه کسب ‏و کار از یکسو و نیاز به خودترمیمی بسیاری از سرمایه ‏گذاران کلان برای رفع آسیب‏های ناشی از کرونا بر کسب‏ و کارشان، از انگیزه مسئولیت اجتماعی این اقدامات کاسته شده و همان سرمایه مد نظر هم معطوف کسب‏ و کارهای نوپایی شود که جذابیتشان از مقدار مشخصی فراتر باشد و موفقیتشان تا حدود زیادی تضمین ‏شده باشد.اگر فرض را بر این بگذاریم که در سال ۹۹، سرمایه‌گذارانی وجود خواهند داشت، چه حوزه‌هایی را دارای ظرفیت می‌بینید که استارت‌آپ‌هایی در آنها راه‌اندازی شوند و سرمایه‌گذاران را به خود جذب کنند؟اجازه دهید برای پاسخ به این سوال مجدداً از طبقه ‏بندی اشار ه‏شده استفاده کنم. بر این اساس، کسب ‏و‏ کارهای دسته چهارم که شیوع کرونا برای آنان به منزله موتور محرک کسب‏ و کار و شتاب‏گیری بیشتر از قبل محسوب می‏شود، می‏توانند موضوع خوبی برای سرمایه ‏گذاری باشند و البته در این بین، کسب ‏و کارهای آنلاین و خدمات از راه دور در صدر جدول نیازهای مخاطبان و مشتریان محسوب می‏شوند. به این ترتیب حوزه پلتفرم‏های نمایش فیلم و ویدئو و سرگرمی‏های دیجیتالی از جنس، بازی‏ها، خرید آنلاین، آموزش آنلاین، خدمات پزشکی و مشاوره آنلاین و نظایر این‏ها به عنوان بدنه اصلی کسب‏ و کارها و خدمات حوزه حمل و نقل و لجستیک، پرداخت آنلاین، مجموعه ‏های ارائه‏ دهنده خدمات حوزه فناوری اطلاعات و نظایر اینها به عنوان کسب ‏و کارهای تسهیل‏گر می‏توانند جذابیت زیادی داشته باشند.البته لازم است این موضوع را نیز در نظر بگیریم که بعد از پایان شرایط کرونا، طبیعتاً بخشی از تقاضا مجدداً به شیوه‏های سنتی برآورده ‏سازیِ نیاز بازخواهد گشت و انتظار می‏رود تقاضای این نوع کسب ‏و کارها از پیک فعلی فاصله بگیرد. با این حال و بواسطه افزایش ضریب نفوذ این خدمات بین کاربران و کاهش هزینه‏ های بازاریابی و جذب مشتری و افزایش میزان تقاضا برای این نوع محصولات و خدمات، شناسایی و سرمایه ‏گذاری سریعتر روی این کسب ‏وکارها می‏تواند ضمن تامین منابع مالی مورد نیاز این مجموعه ‏ها، زمینه را برای موج ‏سواری بهتر از فرصت پیش‏آمده برای کسب ‏و کارها و سرمایه ‏گذاران فراهم کند.شیوع ویروس کرونا، قطعا باعث کمرنگ شدن منابع مالی استارت‌آپی شده و آنها خواه ناخواه دیگر نباید فقط به دنبال سرمایه گذارانی با توان مالی بالا باشند و باید برای حضور در بورس و استفاده از منابع مالی خرد خود را آماده کنند. نظرتان در این باره چیست؟ در رابطه با این که مسیر موفقیت استارتاپ‏ها بخصوص در این شرایط، الزاماً از حضورشان در بورس می‏گذرد، نظر قطعی نمی‏توان داد. بویژه این که بعد از گذشت چندین سال از طرح مفهوم استارتاپ در ایران، تازه شاهد آمادگی چند غول و شبه‏غول استارتاپی برای پیوستن به بازار بورس هستیم و طبیعتاً نمی‏توان آن را به عنوان یک نسخه واحد برای همه استارتاپ‏ها در نظر گرفت و به استارتاپ‏های کوچک و متوسط تعمیم و یا آدرس غلط داد. در ارتباط با استفاده از منابع مالی خرد اما ماجرا چیز دیگری است. چرا که با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه و ریسک تغییرات ناگهانی و یک‏شبه قیمت‏ها در این نوع بازارها، استارتاپی که بتواند سود مطمئن، هرچند کمی کمتر از سود مورد انتظار بازارهای پرتلاطم سرمایه را برای سرمایه‏گذارانش تامین کند، می‏تواند نسبت به جذب سرمایه خرد امیدوار باشد. با این همه باز هم نباید از نظر دور داشت که لازم است تامین سرمایه بر اساس پیش‏بینی‏های واقع‏بینانه از جریان سرویس‏دهی و جریان نقدی کسب‏وکارهای استارتاپی صورت گیرد تا سرمایه‏ی سرمایه‏گذاران خرد و اعتبار استارتاپ‏ها در معرض آسیب و خدشه قرار نگیرد.بهعنوان سئوال آخر چه تصویری از دوران پساکرونا و حضور استارت‌آپ‌ها درآن دوران دارید؟در پاسخ به این سوال را با ذکر یک تشبیه پایان دهم: کرونا در واقع سیلی بود که منطقه‏ای را زیر آب برد و با خود مقداری گل‏ولای آبرفتی نیز به همراه آورد. با فرونشست این سیلاب شاهد از بین رفتن گیاهانی هستیم که تاب تحمل سیل را نداشته‏اند (استارتاپ‏ها و کسب ‏و کارهای آسیب‏پذیر). همچنین شاهد افزایش رشد گیاهانی خواهیم بود که تا پیش از این در شرایط قبل سیلاب، به سبب عدم دسترسی به مواد غذایی مورد نیاز خود رشد کافی نداشتند و آبرفت سیلاب، این مواد غذایی را برایشان به ارمغان آورده است. (کسب ‏و کارهای منتفع از کرونا و پیامدهای آن). همچنین پوشش گیاهی جدیدی را شاهد خواهیم بود که در لابلای سیلاب و آبرفت همراه آن به منطقه مورد نظر آورده شده‏اند و سر از خاک برخواهند آورد (نسل جدیدی کسب‏ و کارهای فناورانه و نوآورانه که تا پیش از این وجود نداشته‏ اند ولی ضرورتشان حس می‏شود). مضافاً این که با فرونشست سیلاب، باز هم شاهد رویش بخشی از پوشش گیاهی قدیمی، هرچند شاید این بار کمی اصلاح نژادشده و درس‏گرفته از تجرییات این سیلاب (رویش مجدد کسب‏ و کارهای تضعیف ‏شده یا از بین‏رفته) خواهیم بود.نتایج این ماجرا هرچه که باشد، مادامی که مجموعه‏ ها دست از تلاش برندارند و در مسیر صحیح رشد حرکت را ادامه دهند، می‏توان به ترمیم فضای کسب‏ و کار و چه بسا پیشرفت کسب‏ و کار، این‏بار با سرعتی به مراتب بیشتر و با بهره ‏گیری از درس‏های پیشاکرونا امیدوار بود.mbanews.ir- نرگس فرجی